Әлеуметтік лингвистиканың ғылымдар жүйесінде алатын орны

Әлеуметтік лингвистиканың ғылыми мәртебесі мен оның лингвистикалық және қоғамдық-гуманитарлық ғылымдар жүйесіндегі орны туралы қалыптасқан үш түрлі көзқарас бар. Бірінші көзқарас бойынша әлеуметтік лингвистика – тіл білімінің бір саласы. Өйткені ол күллі тіл біліміне тән болып табы-латын тілді нысана ете отырып, оның әлеуметтік-қызметтік жағын қарастырады. Мұндай пікірді В.А.Аврорин қуаттайды. Ол былай деп жазады: «Своей методической стороной социолингвистика стоит значительно ближе к социологии и истории, но основным ее предметом явлается язык и его функционирования, а потому и на-ука эта представляет собой необходимую составную часть лингви-стики в качестве ее части, социольная лингвистика признается все же особым, относительно самостоятельным направленинм в науке о языке «поскольку она занимается такими объектами (функцио-нирование языков, языковая ситуации и др.), которыми специально не занимается ни одна наука, ни одно направление языкования» [11,7.]. Екінші көзқарасқа сүйенсек, әлеуметтік лингвистика – ғылым-дардың шекаралық, пәнаралық саласы. Оның проблемаларымен лингвистер және өзге ғылым — әлеуметтану, тарих, психолин-гвистика, этнография т.б. өкілдері айналысады. Соған байла-нысты оның зерттеу нысаны мен әдістері жөнінде лингвистер мен өзге ғылым салаларының, мысалы, әлеуметтанушылардың көзқарастары әртүрлі деңгейде болып, бұл кең пәнаралық са-ладан өзіндік терминологиялық белгілері бар түрлі бағыттар шығады. Сондықтан неміс лингвистері Р.Горссе мен А.Нойбертәлеуметтік лингвистика мен тіл социологиясын (лингвосоциологи-яны) айырып көрсетуді ұсынады. Оның біріншісі, яғни әлеуметтік лингвистика тіл мен қоғамның өзара байланысы проблемасын лингвистикалық тұрғыдан зерттейді, ал екіншісі, яғни лингво-социология оны әлеуметтану тұрғысынан қарастырады. Демек, 21Р.Горссе мен А.Нойберт «Тезисы к марксисткой социолингвисти-ке» атты мақалаларында: «Социолингвистика – исследует взаи-моотношения языка и общества с точки зрения лингвистики, в то времия как исходным пунктом социологии языка является социо-логичиская постоновка вопроса», — деп санайды [12]. Л.Б.Никольский әлеуметтік лингвистика мен лингвосоциоло-гияны ажырата келіп, біріншісі әлеуметтік құбылыстар мен про-цестердегі тілдік бейнелерді зерттеумен айналысса, екіншісі де сол нысананы тек әлеуметтану тұрғысынан зерттейді дейді [9,131.]. Әлеуметтік лингвистиканың ғылыми мәртебесі жөніндегі үшінші көзқарас бойынша, әлеуметтік лингвистика өзінің зерттеу әдістері мен тәсілдерге ие біртұтас, жеке ғылыми пән. «Харак-терной чертой современной социолингвистики является, на наш взгляд, — деп жазады А.Д.Швейцер, — непросто механическое сое-динение соответствующих разделов языкознания и социологии, а объединение их на основе единой теории, единого понимания объ-екта и целей исследования, единого понятийного аппарата и об-щей совокупности исследовательских процедур» [10,58.]. Жоғарыда аталған әрбір көзқарас ғалымдардың түрлі пайымда-уларынан шыққан тұжырымды объективті фактіні көрсетеді. Шындығына келгенде әлеуметтік лингвистиканың лингвистика-дан, сондай-ақ әлеуметтанудан барлық белгілері бойынша толық бөлектенген өз алдына жеке ғылыми пән ретінде тану әлі ертерек сияқты