Пептидтік байланыс туралы реферат
Амин қышқылдарындағы қандай топтардың әрекеттесуінен пептидтік байланыс түзіледі? Жеке аминкышқылдары бір-бірімен коваленттік байланыстар арқылы бірігеді. Мұндай байланыс бір аминқышқылының а-карбоксил тобы мен екінші аминқышқылының а-аминдіктобы арасындатуады. Бұл үдеріс бары- сында су бөлініп шығады да, байланысқан аминқышқылдарының екі жағында белсенді топтар қалады (3.8-сурет). Осылайша түзілетін байланыс пептидтік байланыс деп аталады. Пептидтер — екі немесе он екі аминқышқылының бай- ланысуынан тұратын қосылыстар. Ақуыздарда көптеген аминқышқылдары (әдетте, жүзден аса) пептидтік байланыс арқылы байланысып, полипептидтік тізбек құрайды (3.9-сурет). Аминдік топ пен карбоксил тобының байланысу- ынан түзілетін тағы бір қосылыстың бірі — амидтер. Екі аминқышқылы пептидтік байланыспен біріккен жағдайда көміртегі- азот байланысы түзіледі. Көміртегі-азот байланысы екі атомдарға бөлінген бір жұп электрондары бар қарапайым химиялық байланыс деп есептеледі. Жұп электрондардың орны ауысса, онда ол байланысты қос байланыс деп санауға болады. Электрондардың орын ауыстыруы органикалық химия пәнінен белгілі, ол резонанстық құрылымдардың пайда болуына алып келеді. Резонанстық құрылымдар бір-бірінен тек электрондардың орналасуы бо- йынша ерекшеленетін құрылымдар болып табылады. Бір қосылыстың бірінші резонанстық құрылымында дара және қос байланыстардың орналасу реті екінші резонанстық құрылымындағы қос байланыс пен дара байланыстардың орналасуымен ерекшеленеді. Іс жүзінде, қосылыстағы мүмкін болатын байланыстардың барлығын бір резонанстық құрылымнан көру мүмкін емес; керісінше, резонансты құрылымдардың барлығы байланыстардың пайда бо- луына септігін тигізеді. Пептидтік байланысты біреуі көміртегі мен азоттың дара байланысынан тұратын, ал екіншісі көміртегі мен азоттың кос байланысынан тұратын екі құрылымның резонанстық гибриді деп атауға да болады (3.10-сурет). Пептидтік байланысқа жартылай қос байланыс тән. Сондықтан екі аминқышқылы арасындағы байланысты түзетін пептидтік топ жазық құрылымды болып та- былады. Сондай-ақ, резонанстықжағынан тұрақты болғандықтан, пептидтік байланыс қарапайым дара байланысқа қарағанда берік келеді. Аталған ерекшеліктер пептидтер мен ақуыздардың үшінші реттік құрылымына айтарлықтай ықпалын тигізеді. Белгілі бір аминқышқыл бөлігінің құрамындағы а-көміртегі мен аминдік азот арасында және карбонилдік көміртегі арасында болатын байланыстардың айналасында бос кеңістік бар, яғни олар еркін айналымға ие. Ал пептидтік байланыстың айналасындағы кеңістік еркін айналымға жетпейді. Стереохимиялық жағынан шектелген байланыстар ақуыздардың қаңқалық құрылысына айтарлықтай ықпал етеді.