Су және поляр ұғымы туралы реферат
Су барлық клеткалардың негізгі құрамдас бөлігі. Судың кеңістіктегі пішіні мен оның еріткіштік касиеті тірі жүйелерге тән қасиеттердің пайда бо- луында үлкен рөл атқарады. Химиялық байланыстағы атомдардың электрон- дарды өзіне қарай тарту құбылысы терісэлектрлік деп аталады. Бір элементке жататын атомдар байла- нысқан жағдайда, электрондар теңдей орналаса- ды, себебі олардың терісэлектрлігі бірдей. Әртүрлі элементтердің терісэлектрлігі әруақытта бірдей бола бермейді. Оттегі мен азоттың терісэлектрлік қасиеті көміртегі мен сутегіге қарағанда өте жоғары болып табылады (2.1-кесте). Полярлықдегеніміз не? Жоғарыда айтылғандай, теріс электрлігі бірдей екі атом байланыс түзген жағдайда екі атомның арасындағы электрондардың тартылуы бірдей каш ықтықты кұрайды. Егер де терісэлектрлігі әртүрлі болып келетін атомдар байланысса, теріс зарядтылығы жоғары электрон атомдардың біреуіне ж акындау орналасады. Судың құрамындағы О-Н байланы сы нда оттегінің терісэлектрлігі сутегіге карағанда жоғары болып табылады. Де- мек, байланыс түзуші электрондардың оттегіне жақын орналасу мүмкіндігі артық. Оттегі мен сутегінің әртүрлі терісэлектрлік қасиеті жарты- лай оң және жартылай теріс зарядтың пайда болу- ына мүмкіндік береді, олар әдетте атына сәйкес, 6+6′ деп белгіленеді (2.1-сурет). Мұндай байла- ныстар полярлық байланыстар деп аталады. Ал терісэлектрлік қасиеттеріндегі айырмаш ылық шамалы болған жағдайда, электрондар байланы- сы арасындағы қашықтықтеңге жуықталып, бай- 2.1 Су жөне поляр уғымы • Полярлық дегеніміз не? • Судың еріткіштік қасиеті • Май мен суды араластырған жағдайда ерітінді неліктен екі қабатқа бөлінеді? 2.2 Сутектік байланыстар • Неліктен судың қасиеті ерекше болып келеді? 2.3 Қышқылдар, негіздер жөне рН көрсеткіиіі • Қышқылдар мен негіздер дегеніміз не? • рН кврсеткіші дегеніміз не? • Біэ ушін рН мөнін білу неліктен қажет? 2.4 Тнтрлік сызықтар (қисық сызық) 2.5 Буферлер • Буферлер қалай жумыс істейді? • Буферлер қалайша жумыс істейді? • Буфер қалайша таңдалады? | Зертханалық жағдайда буферлік ерітінділерді қалай жасауға болады? • Тірі организмдерде табиғи рН буферлер бар ма? 68 2-ТАРАУ Су: биохимиялың реакциялар үшін еріткіш ланыс полярлық емес түрінде болады. Мысалы, (СН4) метандағы С-Н байла- нысы полярлы емес. Молекуладағы байланыстар полярлы бола тұрып, молекуланың өзі полярлық емес түрде болуы мүмкін. Оның себебі, молекуланың кеңістікте орналасуы- на байланысты. Мысал ретінде көміртегі диоксидін келтіруге болады. С = 0 арасындағы қос байланыс полярлы болып табылады, бірақ С 02 молекуласының кеңістіктегі пішіні түзу тізбекті болғандықтан, оттегінің электрондарды өзіне тарту күші қос байланыстың біреуінде жоғалады, оның себебі, молекуланың екінші жағындағы оттегінің тартылыс күші теңгерілген және қарама-қарсы түрде болады.
Су — құрамында 104.3° бұрыштықбайланысы бар, бүгілген молекула болып табылады (2.1-сурет) және оның қос байланысындағы электрондардың әртүрлі арақашықтықта болуы С 0 2 молекуласындағыдай жоғалмайды. Сондықтан Дипольды бағыт Сутегінің Ван-дер-Ваальс радиусы * 0.12 нм 2.1-СУРЕТ. Судың ңұрылымы. Оттегі теріс зарядты, ал сутегі оң зарядты болады. Тепе-теңдікте болмаған зарядтар нәтижесінде су дипольды жағдайға үшырайды. Суретте бағыттаушы арңылы дипольды жағдайдың терістен оңға ңарай бағытын көрсетеді Биохимия 69 байланысқан электрондар сутегі ж аққа емес, оттегіге жақы н шоғырланады. Он және теріс ұштарынан тұратын байланыстар диполь деп аталады.