Қазақстан экономикасы. Экономикалық реформалар стратегиясы

ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫ. Стратегия экономикалық реформалар. Терең әлеуметтік-экономикалық дағдарыс 1980-ші жылдардың аяғынан 1990 – шы жж. ыдырауға әкеліп соқты КСРО, шаруашылық байланыстардың бұзылуына, жеделдету өсу қарқыны, жұмыссыздық пен инфляция. Сол кезде керек еді, қабылдауға батыл шаралар еңсеру қалыптасқан теңгерімсіздік және экономиканы реформалау. Алғашқы экономикалық реформалар кезеңі байланысты болды еңсеруге дағдарыс және көшуге тұрақты дамуына қажетті институттарының жаңа экономикалық жүйенің. Кезеңде 1992 жылдан бастап 1997 ж. жүзеге асырылған маңызды жүйе құраушы реформалар, соның ішінде экономиканы ырықтандыру, мемлекеттік меншікті жекешелендіру, нарықтық инфрақұрылымды дамыту, ұлттық валютаны енгізу және жасау, қаржы жүйесін қалыптастыру, салық және бюджет жүйелерін, шетелдік инвестицияларды тарту. Бұл реформалар және дағдарысқа қарсы бағдарламаларды іске асыру құрдық қажетті алғышарттар қалыптастыру үшін нарықтық экономиканың негізі болып табылады макроэкономикалық тұрақтандыру және өту дамуының жаңа кезеңіне аяқ басты. Ең маңызды оқиға, определившим логикасын одан әрі дамыту, еліміздің болды ұсынылған 1997 жылы қазан айында ел Президенті Н.ә.А. Нұрсұлтан назарбаев елдің даму Стратегиясы «Қазақстан–2030». Одан әрі негізінде осы Стратегия әзірленді орта мерзімді стратегиялық жоспарлар мен бағдарламаларға қол жеткізуге бағытталған белгіленген, онда басымдықтары. Қазақстанда 1998 жылдан бастап 2006 ж. негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің динамикасы құжат тұрақтылығымен, белгіленді ЖІӨ-нің тұрақты дамуын, өнеркәсіптік өндіріс көлемін арттырып, инвестиция, сыртқы сауда тауар айналымы жалпы өнімінің, ауыл шаруашылығының, басқа да экономикалық көрсеткіштер. 2007 ж. орташа өсу қарқыны экономика қалыптасты 10% деңгейінде. Мөлшері ЖІӨ-нің жан басына шаққанда 2007 ж. 6800 ақш долл. АҚШ долларын құрады, 1997 жылы – 1445,9 долл. АҚШ, т. е. дерлік өсті 5 есе. Тауар айналымының көлемі өсті сол кезеңде 5,4 есе өсті, оның ішінде экспорт – 6,6 есеге, импорт – 4,2 есеге. Қарай тұрақтандыру, республика экономикасының жүзеге асырылған маңызды макроэкономикалық шаралар, оның ішінде: салық заңнамасын жетілдіру, жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу, білім беру қор нарығының екі деңгейлі банк жүйесін құру. Дәл осы кезеңде міндет экономиканы әртараптандыру, тиімді пайдалану және табиғи әлеуетін дамытуды ынталандыру мен ғылымды қажетсінетін жоғары технологиялық қайта өңдеу өндірістерінің.

Стратегиялық тәсіл табиғи ресурстарды пайдалану елдің бейнесін тапты және құру тамызда 2000 ж. Ұлттық қордың мақсатында тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамыту, жинақтау, болашақ ұрпақтар үшін қаржы (жинақтау функциясы), тәуелділігін төмендету үшін экономиканың қолайсыз сыртқы факторлардың әсерінен (тұрақтандыру функциясы). Қазіргі уақытта Ұлттық қордың қаражатын асып 25 млрд. долл. АҚШ. Қазіргі экономикалық даму кезеңі Қазақстанның анықталады іске асыруға әзірленген 2002 ж. «Қазақстан республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған осы кешенді бағдарлама болып табылады экономика құрылымын әртараптандыру, құру үшін алғышарттар өту (ұзақ мерзімді перспективада) сервистік-технологиялық экономикаға өтті. Құрылымын әртараптандыру экономика салалары мен экспорт талап етті қалыптастырудың арнайы даму институттары. Мақсатында жүйелі және үйлестірілген қызметі қазақстандық ұлттық компаниялар мен мемлекеттік даму институттары Қазақстанда 2006 ж. басында құрылды тұрақты даму Қоры ( ФУ Р ) «Қазына» ақ және басқару бойынша Қазақстандық холдинг «Самұрық»мемлекеттік активтерді.

Қызметінің негізгі қағидаттары ұлттық холдингтің және ұлттық басқарушы компаниялар болды: бәсекеге қабілеттілігі мен экономикалық белсенділігін компаниялардың әлемдік үздік тәжірибесін енгізу; корпоративтік басқару; үкіметке жәрдемдесу мақсаттарына дамыту компаниялар. Қызметінің негізгі мақсаты-ФУ Р «Қазына» болып табылады стратегиясын әзірлеу және іске асыру бәсекеге қабілеттілігін арттыру және экспорттық мүмкіндіктерді шағын, орта және ірі бизнес, жағдай жасау және ынталандыру шығуына ықпал ететін кәсіпорындардың халықаралық нарыққа экспорттық тауашаларды қалыптастыру, инфрақұрылымды дамыту. Қатарына қаржылық және инновациялық даму институттарының, біріккен басшылығымен, «Қазына» ОДҚ кірді: Қазақстанның даму Банкі, Ұлттық инновациялық қор, Қазақстанның Инвестициялық қоры, Корпорация экспортты дамыту және жылжыту, сақтандыру жөніндегі Мемлекеттік сақтандыру корпорациясы экспорттық кредиттерді және инвестицияларды, шағын кәсіпкерлікті дамыту Қоры «Даму» Қоры «Kazyna Capital Management», » Қазақстан инвестицияларға жәрдемдесу орталығы.

Болашағы бар инвестициялық, индустриялық және инновациялық жобаларды іске асыру жоспарланған «бағдарламасы аясында экономиканы Әртараптандыру арқылы Қазақстанның даму кластерлерді өндіруші емес салаларда экономиканың» (Кластерлік бастама), оны жүзеге асыру басталып, 2004 ж., сондай-ақ 30 корпоративтік көшбасшысы «Бағдарламасын» әзірлеген 2007 ж. мақсатында экономиканы одан әрі жаңғырту, даму Институттары ФУ Р «Қазына» ақ белсенді қатысуда. Мақсаты-аталған бағдарламалар жұмылдыру болып табылады бизнес және мемлекет құру, жаңа және жаңғырту қамтамасыз ететін әртараптандыру және экспорттық әлеуетті дамыту ел экономикасының шикізаттық емес секторының орта мерзімді перспективада (2015 ж.). «Самұрық» холдингі» біріктірді акцияларының мемлекеттік пакеттері ұлттық пошта операторы — «Қазпочта», ұлттық компания электр желілерін басқару жөніндегі KEGOC ұлттық телекоммуникациялық операторы «Қазақтелеком» ұлттық мұнай-газ компаниясы «Қазмұнайгаз», сондай-ақ ұлттық темір жол компаниясы «Қазақстан темір жолы».Негізгі мақсаты холдингтің стратегиясын әзірлеу және іске асыру экономиканың нақты секторын дамыту мүдделеріне жауап беретін, мемлекеттің ұзақ мерзімді құндылығын барынша арттыру компаниялар. Бірегейлігі «Самұрық» холдингінің бірінші білім осындай ТМД кеңістігінде – мынада: ол біріктіреді тұрақтылық мемлекеттік экономика динамичностью бизнес-бағытталған компания.

Қазақстанда объективті экономикалық-географиялық ерекшеліктеріне көп көңіл бөлінеді проблемаларын шешу біркелкі өңірлік даму, тиімді аумақтық-экономикалық ұйымдастыру аймақтардың, сондықтан 2006 жылы әзірленіп, аумақтық даму Стратегиясы, ҚР 2015 ж. дейінгі күшейту мақсатында институционалдық қамтамасыз етуді іске асыру осы салаға стратегиясын құру туралы шешім қабылданды аймақтық даму институттарының түрінде социальнопредпринимательских корпорациялар (ӘКК). Негізгі айырмашылығы ӘКК-нің коммерциялық корпорациялардан болып табылады, олар алынған пайданы қайта инвестицияланады іске асыру мақсатында әлеуметтік, экономикалық немесе мәдени мақсаттары өңір халқының мүддесі үшін ӘКК құрылған. 2007 ж. Қазақстанда құрылған жеті әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың құрамына географиялық аймақтар. Қызмет корпорациялардың бастап әкелетін белгілі бір нәтижелер. Таңдалған стратегиялық көзқарас дамыту әлеуметтік бағдарланған экономика туындатты жетістіктері, Қазақстанның оң нәтижелерін жағдайларды қалыптастыруда сапалы экономикалық өсу, өмір сүру деңгейін арттыру, халықтың дамуы, бәсекеге қабілетті экономика салаларын. Одан әрі күш-жігер тереңдету, экономиканы әртараптандыру нығайту, өндірістік инфрақұрылымды жетілдіру, мемлекеттік қолдау және іскерлік белсенділік. Мұндай тұрақты негізі қарсы тұруға мүмкіндік береді сыртқы қауіп-қатерлерге тиімді. Қазіргі кезең экономикалық стратегияны жүзеге асыру Қазақстанның негізделген жеңу жаһандық экономикалық дағдарыс салдарын. Айта кету керек, нәтижелері, достигавшиеся экономикалық саясатта бұрын, мүмкіндік береді деп үміттенеміз ел алады табысты өтуі және бұл кезең. Қазақстан бола отырып, частицей әлемдік экономика, әрине, мүмкін емес екенін сезінуге өзіне салдарын, құбылыстар, проявившихся әлемдік қаржы жүйесінде 2007 ж. Күзде 2007 ж. қиындықтар туындаса, қаржы секторындағы, отразившиеся көлемінде кредит беру, үлестік құрылыс, шағын және орта бизнес. Жетіспеушілігі өтімділік қарқынына ықпал етті өнеркәсіптік өсу қорытындысы бойынша 2007 ж. — ға дейін төмендеді 4,5% — ға өсті. Республикасының үкіметі қабылданды қамтамасыз ету бойынша шұғыл шаралар тұрақтылық экономикалық даму елдегі жағдайды тұрақтандыруға қаржы секторындағы бөлініп, 4,6 млрд. АҚШ. Екінші толқыны қаржы дағдарысы шықты қазірдің өзінде шеңберінен шығып, әлемдік қаржы жүйесі мен кері әсерін тигізді нақты секторы. Бұл әкеп соқса, өсу қарқынының айтарлықтай баяулауы әлемдік экономика және соның салдары ретінде азайту, жаһандық тауарлар мен қызметтерге сұраныс, талап әзірлеу Үкімет тарапынан қосымша шаралар отандық экономиканың тұрақтандыру және сауықтыру.

25 қараша 2008 ж. Қазақстан Үкіметі бекітті іс-қимыл Жоспары бойынша экономика мен қаржы секторын тұрақтандыру 2009-2010 жж. (дағдарысқа қарсы бағдарлама). Оны іске асыру үшін қаражат республикалық бюджеттен және Ұлттық қор. Тұтастай алғанда көзделген құю, Қазақстан экономикасына шамамен 2,2 трлн. теңгені құрады, бұл шамамен 20% құрайды ЖІӨ. Айта кету керек, Дағдарысқа қарсы бағдарламаның негізгі операторы ретінде құрылған қазан 2008 ж. – бірігу жолымен Қазақстандық мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі холдингі «Самұрық» тұрақты даму Қоры «Қазына» – ұлттық әл-ауқат Қоры «Самұрық–Қазына» ҰӘҚ «Самұрық–Қазына» ақ), ең басты міндеті болып табылады дамытуға жәрдемдесу, қазақстан экономикасы жаһандық дағдарыс жағдайында тарта отырып, қаржылық және басқа да ресурстардың ұлттық даму институттары.

Қазіргі уақытта өзекті мәні біздің еліміз үшін тұрақтылық бар қаржы саласы, болып табылатын басты элементі. Көбінесе қаржы салыстырады қан тамырлар жүйесімен экономика, және кез келген іркіліс осы жүйенің кері әсерін тигізеді қызметінің бүкіл шаруашылық кешені. Қолдауға республикасының қаржы жүйесін бөлініп, 4 млрд. долл. АҚШ, одан әрі бағытталған қосымша капиталдандыруға төрт жүйе құрушы банктердің (Қазақстанның Халық банкінің, Қазкоммерцбанктің, Альянс банкі

мен БТА банк) сатып алу арқылы акциялардың қосымша эмиссиясын. Шарттары бойынша капиталдандыру бұл қаражат пайдаланылатын болады нақты жобаларды іске асыруға экономиканың нақты секторындағы. Атап өту қажет, бұл национализировать банктер мемлекет ұмтылады. Меншікке ҰӘҚ «Самұрық–Қазына» ақ келіп түседі және тек 25% — ға дейінгі акцияларын банктердің, сондай-ақ әлемдік қаржы дағдарысының бәсеңдеуі мемлекет бірте-бірте шығады банктердің қатысушылары құрамынан (нарық қағидаттары негізінде). Басқа маңызды бағыты қолдау Қазақстанның қаржы жүйесін құру болып табылады стресті активтер Қорын (САҚ), сонымен қатар, Дағдарысқа қарсы бағдарлама. Негізгі мақсаты-САҚ жақсарту болып табылады коммерциялық банктердің қаржылық жағдайын жолымен проблемалық активтерді сатып алу, оларды басқару, соның ішінде нарықта сату. 2008 ж. » стресті активтер Қорын капиталдандыруға алғашқы траншпен республикалық бюджеттен 52 млрд. теңге бөлінді. 2009 ж. республикалық бюджет қаражатының есебінен Қордың жарғылық капиталына дейін жеткізіледі 122 млрд. теңге. «САҚ қатысуы көзделген және жеке инвесторлар. Екінші маңызды бағыты-Дағдарысқа қарсы бағдарлама болып табылады жылжымайтын мүлік нарығындағы проблемаларды шешу. Бағдарламада тиісті шараларды қабылдау жандандыруға бағытталған құрылыс нарығы. Атап айтқанда, мемлекет сатып алуы және нысандардың дайындық дәрежесі олардың 20% кем емес құрайды. Сондай-ақ, қаражат бөлу қарастырылған ипотеканы қайта қаржыландыру бойынша төмендетілген пайыздық мөлшерлемелер, қосымша ипотекалық несие беру Қорын құру жалдамалы тұрғын үй. Ең белсенді осы бағытты іске асыру қабылдайтын болады жергілікті әкімдіктер мен әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар.

Үшінші бағыты-Дағдарысқа қарсы бағдарлама аясында шағын және орта бизнесті қолдау. Біздің еліміз үшін бұл міндеттерді шешу өте маңызды, өйткені шағын және орта бизнес бола отырып, моторы экономика мүмкіндіктерін кеңейтіп, оны әртараптандыру және құрылымдық қайта құру. Үшін шағын және орта бизнесті қолдауға Ұлттық қордан 1 млрд. долл. АҚШ бағытталатын кредиттерді қайта қаржыландыру, қолда бар шағын және орта бизнес кәсіпорындары, және беру үшін жаңа кредиттер. Атап өту қажет, бұл несие мөлшерлемесі кезінде бұл аспайды дағдарысқа дейінгі деңгейден (14% артық емес). Тағы бір маңызды фактор күшейту іскерлік белсенділікті халыққа айналады республикасының Үкіметі қабылдап жатқан шаралар ұлғайтуға бағытталған ірі жобаларға жер қойнауын пайдаланушылардың қазақстандық қамту. Дағдарысқа қарсы бағдарлама, сондай-ақ бөлу көзделеді қаржы ресурстарын агроөнеркәсіптік кешенді дамыту. Қазақстан үшін бұл өте маңызды міндет, өйткені халықтың 47% республикасының ауылдық елді мекендерде тұрады. Осы бағытты іске асыру мақсатында Бағдарлама, 1 млрд. долл. АҚШ доллары бөлінеді Ұлттық қорынан және тағы 3 млрд. долл. – мемлекеттік бюджеттен. Бұл ақша жұмсалады дамуы, өңдеуші секторды.

Маңызды бағыты-Дағдарысқа қарсы бағдарламаны жүзеге асыру болып табылады инновациялық, индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды. Бұл үшін Ұлттық қордан бөлінген 1 млрд. долл. АҚШ, сондай-ақ тарту болжанып отыр, 2009 жылы тікелей шетелдік инвестициялар мөлшері 3 млрд. долл. АҚШ. Белсенді жұмысты жалғастырады бағдарламасын орындау бойынша, «30 корпоративтік көшбасшы». Сонымен қатар, үлкен назар аударылатын болады, инфрақұрылымдық жобалар, бұл ішкі сұранысты ынталандыру және экономикалық өсуіне ықпал ететін болады. Сонымен қатар, Бағдарламада атап өтілгендей, Үкімет барлық шараларды сақтап, халықтың нақты табысы, және іске асыруды қамтамасыз етеді ұлғайту бойынша мемлекет Басшысының тапсырмаларын әлеуметтік төлемдерді, зейнетақыларды және бюджет саласының қызметкерлеріне жалақыны, 2009-2011 жж., Яғни, қандай болса да мұнай бағасы, барлық әлеуметтік міндеттемелер орындалады. Айта кету керек, Қазақстан, мәселелерін шеше отырып, әлемдік экономикалық дағдарысқа қарсы іс-қимыл алады, тиісті тәжірибесі. Жағдайларда сыртқы қаржыландыру көздері жабық әзірленеді, стратегиялық тәсілдер мен шешімдер қабылданады негізделетін өз мүмкіндіктері мен ресурстарына, сенімділік береді одан әрі үдемелі дамыту. Толыққанды Дағдарысқа қарсы бағдарламасын іске асыру мүмкіндік береді төтеп бере алдында қолданыстағы қатерлерге жаһандану және дағдарыстан шығудың жаңа сапалық даму деңгейі.