Қазақстанда Ақпараттық саясат
Қостанайда Қазақстан Республикасы тәуелсіздігі мен егемендігін себеп жүргізу үшін түбегейлі қайта құрулар саласында, бұқаралық ақпарат болып табылатын, өз кезегінде қоғамдық трибуной елімізде болып жатқан радикалды өзгерістер. Процестер нарықтық экономиканы реформалау, демократияландыру саяси жүйесі және қоғамдық қарым-қатынастар, азаматтық қоғамның қалыптасуының қалыптастырады және жаңа қажеттіліктерін еркін ақпарат алмасу, алу, жедел және жан-жақты ақпарат істің жай-күйі туралы және оқиғалар өмірдің барлық салаларында. Сонымен қатар, дамыған, ұйымдастыру күшті және еркін бұқаралық ақпарат құралдары негізгі көрсеткіштерінің бірі демократиялық қоғам. Ақпараттық саясат Қазақстан Республикасының қазіргі заманғы жағдайында өзінің заңнамалық, саяси және әлеуметтік базасын. 1-тармағында, 20-бабының, ҚР Конституциясы кепілдік берілген сөз бостандығы мен шығармашылық, тыйым салынған цензура, бекітілген әркімнің ақпарат алуға және таратуға кез келген, заңмен тыйым салынбаған тәсілмен. Сонымен бірге шектеулер де бар, халықаралық практикада қабылданған. 3-тармағына 20-бабының, ҚР Конституциясының жол берілмейді насихаттау немесе үгіттеу, күшпен өзгеру институционалдық сап, Республика тұтастығын бұзу, мемлекет қауіпсіздігін бұзу, соғыс, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық басымдықты насихаттау немесе үгіттеу, сондай-ақ қатыгездік пен зорлық-зомбылық. Аталған бостандықтар, құқықтар мен шектеулер воспроизведены Заңының 2-бабында, ҚР «бұқаралық ақпарат құралдары ТУРАЛЫ». Тәуелсіздіктің жиырма жыл ішінде Қазақстан Республикасының дамуына ақпараттық саясаттың медиалық мағынада нарығында бөлуге болады бірнеше шартты кезеңдерді.
Бірінші кезең — кеңестік кезеңнен кейінгі артықшылығы, мемлекеттік монополия бұқаралық ақпарат құралдары (1992 жылға дейін), қашан іс жүзінде жоқ тәуелсіз БАҚ.
Екінші кезең — қалыптасу және өсу (1992 — 1996 жылдары), белгілі бір қалдық мемлекеттің сөзсіз үстем ақпараттық кеңістігінде және қарқынды дамуы мемлекеттік емес БАҚ-тардың үлесін қысқарту, мемлекеттік БАҚ-тардың жалпы саны.
Үшінші кезең — (1997-2006) либералды сипатталатын сапалық және сандық өзгерістер масс-медиа нарығында, бұқаралық жекешелендіру бұрынғы мемлекеттік БАҚ-полиграфиялық кәсіпорындардың ауысуына байланысты мемлекеттік қаржыландыру және демеуқаржы беру, бұқаралық ақпарат құралдары, мемлекеттік тапсырыс арқылы мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу. Бұл кезең отандық ақпараттық кеңістікті дамыту басталды 1996 — 1997 жж.
Төртінші кезең — (2007 жылдан бастап) деп айтуға болады ақпараттық нарығы Қазақстанның кірді фазасын тұрақты өсуі. Өз рөлдерін экономикалық қолдау мемлекет БАҚ. Қабылданған шаралар бәсекеге қабілеттілігін арттыру, отандық медиа-нарықты. 2001 ж. бастап 2004 ж. мерзімді басылымдар босатылды ҚҚС, өнім телевизия және радио облагалась бойынша «нөлдік ставка» ҚҚС. Соңғы бес жыл ішінде жыл сайын уменьшались ақысы мөлшерлері радиожиіліктерді пайдалану, ал 2002 жылы жылдық төлемақы оларды пайдалану барысында мүлдем болмайды. Енді компания-лицензиарлар төлейді тек жинау кезінде бастапқы рұқсат беру номиналы РЖС. Алу мақсатында жиіліктер үшін телевизиялық және радио құқығын беру жөніндегі конкурстық Комиссияның радиожиіліктерді пайдалануды ұсынылған Парламент, халықаралық, қазақстандық қоғамдық бірлестіктер. Бұл ретте Комиссия жұмысы кеңінен бұқаралық ақпарат құралдарымен, сондай-ақ көрсетеді, жағымды дамуына ықпал ететін ақпараттық өріс. Ұлттық БАҚ нарығы айналады сегменті жалпы тауар нарығы, жұмыс істейді, сол ережелер және экономика жалпы алғанда. Республикада бар бірқатар жеткілікті күшті және күшті БАҚ, ақпараттық медиахолдингов, бұл бірі болып табылады шартсыз жетістіктерін жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық және демократиялық өзгерістерді. Жүзеге асырудың маңызды құралдарының бірі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын ақпаратты масс-медиа болып табылады. Қазақстанда соңғы жылдары түбегейлі өзгерістер болып өтті бұқаралық ақпарат құралдары саласында. Оқиға иелігінен алу секторының БАҚ, мұның нәтижесі болса, бүгін 80% — дан астам БАҚ мемлекеттік емес болып табылады. Ырықтандыру және нарықтық реформалар әкелді сандық және сапалық өсуіне БАҚ. Қазақстан бүгінде БАҚ-тардың даму қарқыны алда көптеген елдері, Орталық Азия және Кавказ елдері. Туралы көшбасшылығын дамыту бойынша медиялық инфрақұрылым өту фактісі елдегі жыл сайын Еуразиялық медиа-форум. 11 тілде тұратын ұлттар мен ұлыстардың елде жарияланады газеттер мен журналдар, трансляцияланады теле — және радиобағдарламалар. Басқа тілдерді (қазақ және орыс), БАҚ шығады украин, поляк, неміс, корей, ұйғыр, түрік, дүнген және тағы басқа тілдер. БАҚ-та этникалық азшылықтардың алады қаржылық қолдау үкімет. Қазақстанда қарқынды дамуда, Интернет және кабельді теледидар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар кеңінен пайдаланылады ақпараттық нарығында; Ұлттық ТЕЛЕДИДАР және радио арқылы трансляцияланады ұлттық спутниктік жүйесі. 2002 жылы құрылды шутниковый арна CaspioNet (операторы Eutelsat). Республиканың барлық аумағында кабельдік Және спутниктік арналар көрсетіледі бағдарламасы ВВС, CNN, Deutsche Welle, радиостанциялар, «Бостандық», польша арнасы Polonia, ресейлік және басқа да теле — және радиоарналар.
«Қазақстан Республикасының сыртқы істер Министрлігінде аккредиттелген 150-ден астам шетелдік БАҚ өкілдері 20 елден қоса алғанда, осындай ең ірі ақпараттық агенттігі ВВС, Associated Press, Интерфакс, France Press, Reuters, ITAR-ЗИЯН. Тақырыптардың әртүрлілігін, басылымдар және тілдерді тез арада дамуына әсер етеді БАҚ. Жемісті жұмыс істейді мұндай қоғамдық бірлестігінің журналистер құқығын қорғау, Қазақстан журналистерінің Конгресі, Қазақстанның журналистер Одағы, Қауымдастығы, Қазақстан телерадио, халықаралық ұйымдардың өкілдіктері: ЕҚЫҰ, Халықаралық адам құқықтары жөніндегі бюроның, Internews network «Аділ сөз».
Қр тақырыбын Қазақстандағы адам құқықтары туралы тартылуы 60 республикалық баспасөз басылымдары, ақпарат агенттігі «Қазақпарат», телеарналары, «Қазақстан», «Хабар», «31 канал», «Эра ТВ», «Рахат ТВ», мемлекеттік тапсырысты орындаушы мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу. Мемлекеттік тапсырысты қалыптастыру кезінде болды келесі тақырыптық бағыттар:
құқықтық насихаттау;
жарықтандыру мәселелерін құқықтық насихаттау;
іске асыру барысын және оң нәтижелерін Стратегиясы «Қазақстан — 2030».
Объективті және мақсатты жарықтандыру құқықтары саласындағы ахуал жүргізеді жалпыұлттық газеттер мен мемлекеттік емес. БАҚ-та «Еге-мен басшылары мен жетекші мамандары қатысты», «Казахстанская правда», «Айқын», «Литер», «Экспресс К», «Заң газеті», «Юридическая газета», «Московский комсомолец в Казахстане» арнайы рубриками «Мемлекет», «Кұқъқтық реформа кадамдары», «Человек и закон», «Парламент», «Актуально», «Ситуация», «Под напряжением», «Закон и право», «Право человека», «Необходимо знать», «Внимание» және т. б. Бұл тақырып, сондай-ақ кеңінен ақпараттық-талдау, интерактивті бағдарламаларында жетекші республикалық телеарналар мемлекеттік тапсырысты орындайтын. Бұл тұрғыда ерекше атап өту керек, «Жеті күн», «Бетпе бет», «Хабар» телеарнасындағы; «Айна-апта», «Назар» на телеканале «Қазақстан» РТРК; «Собственное мнение», «Центр внимания» телеарнасында «31 арна»; «Панорама недели» на телеканале «Рахат»; «Большой рейтинг» арнасында «Астана қаласының Телевидениесі».
Әзірлеу мақсатында оңтайлы моделін БАҚ қызметінің қағидаттары негізінде сөз бостандығын және тәуелсіздікті, мақсатты жұмыстар жүргізілуде өзара іс-қимыл жөніндегі қоғамдық бірлестіктермен, қауымдастықтармен, халықаралық ұйымдармен, иститутами масс-зерттеулер бойынша бұқаралық ақпарат құралдарын дамыту мәселелері. Қазақстанда сондай-ақ пайдаланылады заңды түрде бекітілген әдістер қолдау масс-медиа бағытталған қолайлы экономикалық жағдай жасау орындау үшін БАҚ өзінің қоғамдық пайдалы миссиясын қамтамасыз ету, сөз бостандығын және бұқаралық ақпарат. Алғашқы заңдардың егеменді Қазақстанның Заңы Туралы «баспасөз және басқа бұқаралық хабарлама құралдары туралы» 1991 жылғы жаңалығы және демократиялық нормалар оның негіз болды қуатты факторы қарқынды дамуы қазақстан баспасөз, сондай-ақ 1999 жылы қабылданған Заңы «бұқаралық ақпарат құралдары Туралы», оны әзірлеуде қатысты, халықаралық ұйымдардың өкілдері, бұқаралық ақпарат құралдарының, үкіметтік емес ұйымдар. Бұл заң цензураға тыйым салады және араласу ұйымдарының қызметі БАҚ тарапынан мемлекеттік лауазымды тұлғалардың, құқықтарын қорғауға бағытталған журналистер. Қазақстан көзқарасты ұстанады, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау алуға және таратуға ақпарат қажетті шарты болып табылады демократиялық мемлекет құру. Республикада қалыптасқан негізгі элементтері ақпараттық нарық. Оларға мыналарды жатқызуға болады пайда болуы үстем сегментін мемлекеттік емес БАҚ-та, айтарлықтай айырмашылығын ақпараттық тақырыптық өріс құру және оның жұмысын айтарлықтай ірі медиакомпаний. Меншік иелері 218 басылымдар болып табылады қоғамдық бірлестігі. 17 діни бірлестіктерге тиесілі. Басым бөлігі мемлекеттік емес БАҚ-ның меншік иелерінің (48%) құрайды. 2007 жылдың сәуір айында ҚР Парламент Мәжілісі жұмысын бастады заң жобасымен «бұқаралық ақпарат құралдары Туралы» әзірленген және коммерциялық емес ұйымдар, БАҚ өкілдері қатысты.