Теориялық әлеуметтік лингвистика туралы

Опубликовано автором
Теориялық әлеуметтік лингвистика (жалпы әлеуметтік лингвистика) – әлеуметтік лингвистиканың онтологиялық негізін, пәнін, өзге ғылымдар арасындағы орнын, ұғымдық аппаратын түсіндіретін, зерттеу әдістерін анықтайтын әлеуметтік лингвистиканың саласы. Ол сондай-ақ ең басты проблема ретінде зерттелетін тіл мен қоғам арасындағы мынадай өзара байланы — старды қарастырады: 1.Тіл – әлеуметтік құбылыс деген жалпы тұжырымды нақты- лайтын жорамалдар жүйесін қарастырады. 2.Тілің табиғатымен байланысты болатын және тілдің ішкі дамуымен ерекшеленетін тіл дамуының барынша маңызды заңдылықтарын анықтайды. 3.Тілдің түрлі әлеуметтік-экономикалық, этнолингвистикалық және мәдени жағдайлардағы қызмет етуін зерттейді. 4.Әлеуметтік және жағдаяттық ауысуларға қарамастан қарым- қатынастың түрлі салаларындағы тілдің қолданылуы мен қызмет етуін зерттейді. 50 5.Қарастыратын мәні қарым-қатынасқа қатысушылар орындай — тын әлеуметтік рөл, қандайда бір сөйлеу актілері жүзеге асатын әлеуметтік-психологиялық жағдай, сөйлеушылардің бір кодтан екіншіге ауыса алу қабілеттілігі т.б.факторлармен байланысты бо — латын тілдік қатынас үдерісіне талдау жасайды. 6.Бір социумда қатар өмір сүретін тілдердің ара қатынасын, өзара әсер етуін; қарым-қатынасқа түсуші тілдердің интерферен — ция және тілдік біліктерінің өзара ауысу проблемаларын; тіларалық құылымдардың – интердиалектілер, койне, пиджиндердің пайда болу үдерістерінің теориялық негіздемелерін зерттейді. 2.5 Әлеуметтік лингвистиканың басқа да зерттеу бағыттары Қолданбалы әлеуметтік лингвистика – жекелеген ел — дер мен аймақтардағы тілдердің қызмет етуі, дамуы мен өзара қарым-қатынасынның түрлі әлеуметтік проблемаларын шешуде әлеуметтік лингвистиканың эмпиристік және теориялық зерттеу — лер нәтижелерін тәжірибелік тұрғыдан пайдалануды қарастыратын әлеуметтік лингвистиканың саласы. Экспрементті әлеуметтік лингвистика – белгілі бір әлеуметтік белгілермен жіктелетін тілдік фактілерді сауална — ма, сұхбаттасу, бақылау және тестілеу жолымен таза әлеуметтік лингвистикалық тәжірибемен материал жинаумен айналысатын әлеуметтік лингвистикалық зерттеулер бағыты. Әдетте мұнда өте көсанды информанттар қатыстырылады. Проспективті әлеуметтік лингвистика – тілдік дамуды жоспарлау мен болжам жасау проблемаларымен айналысатын әлеуметтік лингвистика саласы.